TS EN 1263-1 GEÇİCİ İŞ DONANIMLARI - GÜVENLİK AĞLARI TEST GÖZETİMİ

Güvenlik ağları özellikle yüksekten malzeme ve insan düşmesi riskini önlemeye yönelik olarak yapı iş kolunun olmazsa olmaz parçalarından birisi haline gelmiş durumdadır.

Birkaç yıl öncesine kadar büyük şehirlerde, merkezi konumda bulunan projelerde göze çarpan güvenlik ağları, gün geçtikçe daha yaygın hale gelmektedir.

İpler

TS 1263-1’ de, ipler kullanım amacına bağlı olarak; kenar ipi, bağlama ipi ve birleştirme ipi olmak üzere üç sınıfa ayrılmaktadır. “Kenar ipleri” ağları çepeçevre

sarmakta olup, güvenlik ağının yüke maruz kalması durumunda oluşan etkiyi homojen olarak dağıtan ve nihai yükü karşılayan bileşenlerdir. “Bağlama ipleri”, ağlar ile kanca noktaları arasındaki bağlantıyı sağlamakta iken “birleştirme ipleri” de birden fazla ağın birleştirilmesinde kullanılmaktadırlar. Standartlarda, ağların destek yapı veya birbirleri arasında sağlanacak bağlantıları için sadece iplerden bahsedilmekte iken, sektörde bu işlemler için çoğunlukla alaşım veya çelikten imal edilmiş kanca vb. malzemeler kullanılmaktadır.

Ağlar

Ağ terimi TS 1263-1’ de “küçük ağ gözlerinin bağlantısı (birleşimi)” olarak tanımlanmıştır.

Ağlar, azami ağ gözü büyüklüğüne (IRmR) ve ağın sahip olması gereken asgari enerjiye (ER AR ve ER BR) göre dört sınıfta incelenirler. Q ve D göz desenli ağların piyasada hangisinin tercih edileceğini genelde kenar ipi kullanımı gerekliliği belirlemektedir. Kenar ipi kullanımının standartta zorunlu tutulduğu S ve V tipi güvenlik ağlarında genellikle D göz desenli ağlar kullanılmaktadır.

GÜVENLİK AĞI SINIFLANDIRMASI

TS EN 1263-1 Standardında güvenlik ağları 4 sınıftan oluşmaktadır:

A ve B sınıfları; ağın asgari enerji absorplama kapasitesini yani ne kadar enerji absorbe edebileceğini tanımlar. Bu kapasite kJ cinsinden ifade edilir.

Örneğin; Sınıf A 2,3 kJ iken sınıf B 4,4 kJ’dur.

1 ve 2 sınıfları ise azami ağ gözü boyutlarını tanımlamaktadır.

Örneğin; Sınıf 1 boyutu için 60 mm iken sınıf 2 boyutu için 100 mm’dir.

AĞ GÖZÜ İPİ

Ağ gözü ipi birbirine çözülmeyecek şekilde örülmüş en az 3 ayrı iplikten yapılmalıdır ve TS EN 1263-1 Standardı madde 7.3’e göre deneye tabi tutulmuş olmalıdır.

KENAR (SINIR) İPİ

Sınır ipi, sistem S ve V güvenlik ağının çevresindeki her bir ağ gözünden geçen devamlı iptir. Sahip olması gerektiği asgari çekme mukavemeti ipin tipine göre değişmektedir.

Örneğin; K tipi ip 30 kN çekme mukavemetine sahip olmalıdır. Kenar ipleri, TS EN 1263-1 Standardı Madde 7.5’e göre deneye tabi tutulmuş olmalıdır.

BAĞLAMA İPİ

Bağlama ipleri, güvenlik ağını ağ kurulan yapının üzerindeki ankraj noktalarına ve/veya yapı elementlerine bağlar. Sahip olması gerektiği asgari çekme mukavemeti ipin

tipine göre değişmektedir. Örneğin; L tipi veya M tipi ipin çekme mukavemeti 30 kN iken R tipi ip için bu değer 15 kN’dur. F tipi ip kullanılıyorsa asgari çekme mukavemeti 20 kN olmalıdır. (İplerle ilgili olarak; iplerin tipleri, asgari çekme mukavemetleri ve kullanıldıkları güvenlik ağ sistemleri için TS EN 1263-1 Madde 4.3’den faydalanılabilir.)

Bağlama ipleri, TS EN 1263-1 Standardı Madde 7.5’e göre deneye tabi tutulmuş olmalıdır.

BİRLEŞTİRME İPİ

Birleştirme ipi, korunması gereken alan için birden fazla güvenlik ağı gerekli olduğunda bu ağları bir araya getirir. Bu ipin asgari çekme mukavemeti 7,5 kN olmalıdır ve TS

EN 1263-1 Standardı Madde 7.5’e göre deneye tabi tutulmuş olmalıdır.

GÜVENLİK AĞI ETİKETİ

Güvenlik ağları aşağıdaki hususları gösteren bir etikete sahip olmalıdır:

- İmalâtçının veya ithalâtçının adı veya ticarî markası

- TS EN 1263-1 Standardı madde 5’e göre kısa gösterim bilgileri

(Örneğin; Güvenlik ağı EN 1263-1 – S – A 2 – Q 90 – 10 x 20 – M gibi)

- TS EN 1263-1 Standardı madde 6.1.5’e göre verilen deney ağ gözü ve ağın özdeş olduğunu gösteren numara

- Ağın imal edildiği ay ve yıl

- Deney numunesinin asgarî enerji absorpsiyon kapasitesi

- İmalâtçının kodu

- EK- B uygulanacaksa, sadece M seviye inceleme (muayene) için yetkili ve bağımsız kuruluşun onayı

Etiket kalıcı olarak ağa iliştirilmeli ve ağın ömrü boyunca kalıcı olmalıdır.

KULLANICI TALİMAT KİTABI

Güvenlik ağlarının kullanımı ve uygulanması için, TS EN 1263-1 Madde 9’a göre bir (kılavuz) talimat kitabı, ağın her teslimatı ile birlikte verilmelidir. Bu kullanım talimatı, kullanıcının ana dilinde olmalıdır. Kullanım talimatı en azından aşağıdaki konularla ilgili bilgileri içermelidir:

- Gerekli ankraj kuvvetleri

- Azami düşme yüksekliği

- Asgari yakalama genişliği

- Güvenlik ağı bağlantıları

- Güvenlik ağının altındaki asgari açıklık mesafesi

- Depolama

- İnceleme

- Yenileme

Bu talimatlara ek olarak, ağın özel uygulamalarına bağlı olan özel kurulum talimatları da dikkate alınmalıdır. TS EN 1263-1 Standardı Madde 9’da talimat kitabının aşağıdaki bilgileri de içerek şekilde güvenlik ağı ile birlikte teslim edilmesi gerektiği belirtilmiştir:

- Ağın kurulumu, kullanımı ve sökümü

- Depolama, bakım ve inceleme

- Deney ağ gözlerinin deneyi için tarihler

- Kullanımdan kaldırma şartları

- İkaz edilmesi gereken tehlikeler (örneğin; Aşırı sıcaklık, kimyasal etkiler)

- TS EN 1263-1 Madde 10’da belirtilen uygunluğun açıklanması.

SÖKÜLEBİLİR DENEY AĞ GÖZÜ

Güvenlik ağları, UV ışınlar sebebiyle bozulmalara karşı en azından 12 ayda bir deneye tabi tutulmalıdır. Tüm güvenlik ağlarında deney zamanı sökülmek amacıyla gevşek şekilde örülmüş en az 3 adet ağ gözü bulunmalıdır. Her bir deney ağ gözü aynı numaraya sahip olmalı, aynı malzemeden yapılmalı ve iliştirildiği ağ ile aynı üretim yığınında bulunuyor olmalıdır.

12 aydan daha eski olan tüm güvenlik ağlarında, ağın geçen 12 ay içinde deneye tabi tutulduğunu ve üreticinin asgari deney enerji absorpsiyon kapasitesini karşıladığını gösteren mevcut duruma ait bir deney etiketi olmalıdır. Deney etiketleri 12 ay geçerlidir ve ağ kurulurken etiketlerin süresi bitmiş olmamalıdır. Ağ sahibi, ağ deney sonuçlarını muhafaza etmelidir.

GÜVENLİK AĞLARININ BOYUTLARI

TS EN 1263-2 Standardı alanı sadece 35 m2 üzerinde olan ve ağın en kısa kenarının en az 5 m uzunlukta olduğu sistem S güvenlik ağları ile sistem T, sistem U ve sistem V güvenlik ağlarına uygulanmaktadır.

TS EN 1263-2 Standardı kapsamı dikkate alındığında sistem S güvenlik ağları aşağıdaki kriterleri sağlamalıdır:

- 35 m2 ’den daha büyük alana sahip olmalı,

- En kısa kenarının uzunluğu en az 5 metre olmalı ve

- Azami sabitleme aralığı (ankraj noktaları arası mesafe) 2,5 metre olmalıdır.

Yükün 35 m2’den daha az büyüklükteki bir ağa düşmesi durumunda ise; daha büyük alana sahip ağlara kıyasla küçük ağ alanı sebebiyle daha az bir esneme ve daha kısıtlı bir enerji absorplama söz konusu olacaktır. Ağ alanı 35 m2 ’den daha az olduğunda, 4.4 kJ enerji sönümleme kapasitesine sahip B sınıfı ağ kullanımı tercih edilebilir.

DÜŞME YÜKSEKLİĞİ

Düşme yüksekliği, kişinin çalışma platformundan güvenlik ağı üzerine düştüğü mesafedir. Düşme yüksekliği ne kadar büyükse, düşünce oluşacak etki de o kadar büyüktür.

Düşme yüksekliği, güvenlik ağı mümkün olduğunca uygulanabilir olacak şekilde çalışma platformuna yakın kurularak olabilecek en az mesafede tutulmalıdır. Mümkünse

güvenlik ağları çalışma platformunun altından itibaren 2 metre mesafeyi geçmemelidir. TS EN 1263-2 standardında izin verilen azami düşme yüksekliği 6 metredir. ( Bu durum çalışanın ağırlık merkezi dikkate alındığında 7 metrelik bir nominal düşme yüksekliğini teşkil etmektedir.)

Ağın dış kenarından itibaren 2 metrelik mesafe içinde, çalışma platformu ile ağ arasındaki düşme yüksekliği (Hr) 3 metreden fazla olmamalıdır. Bu durumun sebebi; güvenlik ağlarının köşelerde ve kenarlarda fazla esnememesidir. (TS EN 1263-2)

Çalışma platformunun eğimi 20 dereceden‘den daha fazla ise,

Çalışma platformunun kenarı ile güvenlik ağının dış kenarının en düşük noktası arasındaki mesafe 3 metreyi aşmamalıdır.

He : Düşme yüksekliği

b : Yakalama genişliği

c : Güvenlik ağı dış kenarının en alt noktası

t : Çalışma platformunun kenarı ile güvenlik ağının dış kenarının en düşük noktası arasındaki mesafe

YAKALAMA GENİŞLİĞİ

Çalışan kişi hareket ettiği sırada bir yere takılırsa, aşağı doğru düşmenin yanı sıra öne/ileri doğru bir düşmeye de maruz kalır. İleri doğru düşmenin mesafesi düşme

yüksekliğinden etkilenir. Diğer bir deyişle, düşme ne kadar yüksekse, ileri doğru hareket de o kadar fazladır. Çalışma platformunun kenarında koruma sağlayan güvenlik ağları düşen kişinin ileri doğru hareketini kapsayacak şekilde yeteri kadar geniş olmalıdır. Çalışma platformunun kenarı ile güvenlik ağının dış kenarı arasındaki net genişliği yakalama genişliğini ifade etmektedir.

TS EN 1263-2 Standardında belirtilen azami düşme yükseklikleri için asgari yakalama genişlikleri aşağıdaki tabloda (Tablo 3) gösterilmektedir.

BOŞLUK (AÇIKLIK) MESAFESİ

Çalışan düştüğü zaman güvenlik ağının esneyebilmesi (deforme olabilmesi) için ağın altında yeterli açıklık mesafesi olmalıdır. Esneme miktarı düşme yüksekliğine ve ağın genişliğine bağlıdır.

AĞ SARKMASI

Ağ sarkması ya da ilk sarkma ağın kendi ağırlığından kaynaklanan deformasyon (esneme) miktarıdır. Ağ sarkması ağın en kısa kenarının %5’i ile %10’u arasında olmalıdır.

Yeteri kadar ilk sarkmanın olması için, güvenlik ağı kaplayacağı alandan (her iki kenar boyunca) en az %10 daha büyük olmalıdır. Fazla ağ, yükü eşit şekilde dağıtmak ve ağ gözlerinde çok fazla stres oluşumundan kaçınmak için bağlama ipine ya da bağlama sistemine alta yuvarlama yapılmalıdır.

AŞIRI GERİLME VE DÜŞÜK GERİLME

Güvenlik ağları, esneyebilmeleri ve düşmenin etkisiyle oluşan enerjiyi absorbe edebilmeleri için aşırı gerilmiş olmamalıdır. Aşırı gerilmiş bir ağ ya da çok fazla sabitleme

noktası olan bir ağ yeterince esnemeyebilir. Her iki durumda da ağın üstüne düşen kişi üzerindeki etki artarken, ağ ve yapı üzerine uygulanan yük de artar.

Düşük gerilmiş bir ağ ise çok fazla esneyebilir ve eğer ağın altında yeteri kadar açıklık yoksa düşen kişi bir engele ya da zemine çarpabilir.

UYGULAMALAR

Güvenlik ağları TS EN 1263-2 Standardında belirtilen kriterler dikkate alınarak kurulmalıdır.:

Güvenlik ağları 6 metreye kadar olan düşmelerin enerjisini absorbe edecek şekilde üretilirler fakat mümkün olduğunca çalışma yüzeyine yakın kurulmalıdırlar. Güvenlik ağları ile koruma altına alınmış boşlukların kapsamı açık şekilde belirtilmeli ve üst tarafta çalışanlar güvenlik ağının kapsamı dışına çıkmamaları konusunda uyarılmalıdırlar.

Güvenlik ağları düşmeye karşı korumanın ilk basamağını oluşturuyorsa yani düşme diğer yöntemlerle önlenememişse, güvenlik ağının çalışma seviyesinin altına tercihen 2 metre mesafeyi geçmeyecek şekilde kurulması sağlanmalıdır.

Güvenlik ağları sistem T dâhilinde kullanıldığında, normalde sadece düşmeye karşı korumanın ikinci basamağı olarak yani örneğin korkulukların kullanımına ilaveten bir

önlem olarak düşünülmelidir. Sistem T güvenlik ağları yatay olarak veya geriye doğru hafif bir eğimde olacak şekilde yerleştirilmelidir.

A sınıfında yer alan ve sistem S dâhilinde kullanılan güvenlik ağları 2 metreden fazla bir düşmeye karşı kullanılıyorsa, ağların alanı 35 m2 den az olmamalı ve en kısa kenarı en az 5 metre olmalıdır. Bu iki kriterden herhangi birinin karşılanamadığı durumda ise, B sınıfı güvenlik ağı kullanılmalıdır. Düşük alana sahip güvenlik ağları üreticiye danışıldıktan sonra kurulmalıdır.

Güvenlik ağı çalışma alanının kenarından düşen çalışanları korumak için kurulduğunda, güvenlik ağının kenardan düşen çalışanın muhtemel yatay hareketini de dikkate alacak şekilde yeterli bir yakalama genişliğine sahip olmasına dikkat edilmelidir.

Uygulamada (yapılacak işte) kullanılacak olan ağın seçiminde; ağın enerji absorplama kapasitesi yaşa bağlı olarak azaldığından kullanım ömrü dikkate alınmalıdır. Ağlar bir yıl veya daha fazla bir süreyle kullanımda olacaksa, kullanım süresi boyunca yaşlanmanın ağın enerji absorplama kapasitesini sınıflandırıldığı seviyenin altına düşürmediğini doğrulamak için kontroller yapılmalıdır.