EN 61558-1 GÜÇ TRANSFORMATÖRLERİ GÜÇ KAYNAKLARI REAKTÖRLER VB. ÜRÜNLERİN TESTLERİ

EN 61558-1, transformatörlerle ilgili güvenlik kurallarını kapsar. Transformatör terimi kullanıldığında, bu terim uygulanabildiğinde transformatörleri, reaktörleri ve güç kaynaklarını kapsar.

EN 61558-1 oluşturulurken, mümkün olduğu ölçüde IEC 60364’teki kurallar dikkate alınmıştır. Bu nedenle, transformatörler söz konusu standardda yer alan tesisas kurallarına göre tesis edilebilir. Bununla birlikte, millî tesisat yönetmelikleri farklı olabilir.

EN 61558-1 de, muhtemel elektriksel, mekanik ve imalâtçının talimatlarına göre normal şartlarda çalıştırılan transformatörlerin sebep olduğu yangın hasarlarına karşı uluslararası kabul gören koruma seviyeleri dikkate alınır. EN 61558-1 uygulamada karşılaşılabilen olağan dışı şartları da kapsar.

EN 61558-1a uygun bir transformatörün, incelendiğinde ve deneyden geçirildiğinde bu kurallarla kapsanan güvenlik seviyesini bozan diğer hususlar mevcut ise, EN 61558-1 in güvenlik prensiplerine uygun olduğu kararına varılması gerekmez.

EN 61558-1 de ayrıntıları verilen malzeme ve yapılıştan farklı malzemeler içeren ve farklı biçimlere sahip bir transformatör, kuralların özüne uygun olarak incelenebilir ve deneye tâbi tutulur. Büyük ölçüde eş değer bulunursa, EN 61558-1 in güvenlik prensiplerine uygun olduğu kararına varılabilir.

Transformatörlerin elektromanyetik uyumluluğu (EMU)’nun güvenlik dışındaki durumları ile ilgili standard, IEC 62041’dir. Bununla birlikte EN 61558-1, güvenlikle ilgili hususlar ihtiva eden şartlara maruz kalabilen transformatörlere uygulanabilen deneyleri de kapsar.

EN 61558-1 in amacı, genel olarak bir çok transformatör tipine uygulanabileceği değerlendirilen ve IEC 61558-2’nin ilgili bölümlerinde belirtilebilen kurallar ve deneyleri sağlamaktır. Bu nedenle, EN 61558-1 in yalnızca herhangi bir tipteki transformatör için özel kurallar verdiği düşünülmemelidir. EN 61558-1 in hükümleri, yalnızca IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde belirtilen ölçüde belirli transformatör tiplerine uygulanır.

EN 61558-1, rutin deneyleri de içerebilir.

EN 61558-1 ile birlikte IEC 61558-2’nin her bölümü, kapsanan transformatör için gerekli tüm kuralları içerir ve IEC 61558-2’nin diğer bölümlerine atıfta bulunmaz. IP00 koruma indisli transformatörler ve bağlı transformatörler için IEC 61558-2’nin ilgili bölümlerine karşılık gelen aynı yapılıştaki (örnek olarak, IEC 61558-2-6’ya göre SELV çıkış devresi ve IEC 61558-2-4’e göre 230 V çıkış devresi) devrelere sahip olmak mümkündür. Bununla birlikte, trnsformatör IEC 61558-2’nin farklı bölümleri kapsamında ise, makul bir ölçüde herbir işlev/uygulama için ayrı ayrı IEC 61558-2’nin ilgili bölümü uygulanır. Uygulanabilirse, bir işlevin diğerine etkisi dikkate alınır.

Belirli bir transformatör veya transformatör grubu için IEC 61558-2’nin uygun bir bölümü yoksa, kurallar ve deneyler için yol gösterici olarak IEC 61558-2’nin en yakın uygulanabilir bir bölümü kullanılabilir.

IEC 61558-2’nin herhangi bir maddesindeki kurallar için “IEC 61558-1’in bu maddesi uygulanır” biçiminde bir ifade ile IEC 61558-1’e atıfta bulunulduğu durumda, bu ifade, IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde kapsanan belirli tipteki transformatöre açıkça uygulanamayacak olan kurallar hariç olmak üzere, IEC 61558-1’in ilgili maddesindeki tüm kuralların uygulanabildiği anlamındadır.

IEC 61558-2’nin farklı bölümlerinin hazırlanması ile ilgili prensip Şekil 0’da verilmiştir.

EN 61558-1 in ilgili maddeleri (örnek olarak, sargıların ısıl dayanıklılığı ile ilgili maddeler), bir cihazın bölümünü oluşturulan ve ayrı ayrı deneyden geçirilmeyen transformatörlere de uygulanır.

EN 61558-1; güç transformatörleri, güç kaynakları, reaktörler ve benzeri ürünlerin elektrik, ısıl ve mekanik güvenlik gibi güvenlikle ilgili hususlarını kapsar:

EN 61558-1; sargıları mahfaza içerisine alınmış veya alınmamış aşağıdaki tiplerde kuru tip transformatörleri, anahtarlama modlu güç kaynakları dâhil güç kaynakları ve reaktörleri kapsar:

Not 1 - Transformatörler, güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç kaynakları arasındaki fark aşağıdaki gibidir :

- Transformatörlerde frekansta değişme olmaz. Bununla birlikte, transformatörler (örnek olarak, sabit gerilim transformatörleri) 30 kHz değerini aşmayan dâhilî rezonans frekansına sahip olabilir,

- Güç kaynaklarında, dâhilî çalışma frekansı ve dalga biçimi, besleme frekansı ve dalga biçiminden farklıdır ve dâhilî çalışma frekansı 500 Hz değerini aşmaz (Madde 3.1.19),

- Anahtarlama modlu güç kaynaklarında, dâhilî çalışma frekansı ve dalga biçimi, besleme frekansı ve dalga biçiminden farklıdır ve dâhilî çalışma frekansı 500 Hz değerini aşar, ancak 100 MHz’i geçmez.

IEC 61558-2’nin ilgili bölümleri, Giriş bölümünde verilmiştir.

a) Sabit veya taşınabilir, tek fazlı veya çok fazlı, hava soğutmalı (doğal veya cebrî), dağıtım şebekesinin bir bölümünü oluşturmayan ve aşağıdaki karakteristiklerde bağımsız veya bağlı ayırma ve güvenlikli ayırma transformatörleri:

- Beyan besleme gerilimi 1000 V a.a.’yı aşmayan,

- Beyan besleme frekansı 500 Hz’i aşmayan,

IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde başkaca belirtilmedikçe aşağıdaki değerleri sağlayan;

• Ayırma transformatörleri için:

- Beyan çıkışı tek fazlı transformatörlerde 25 kVA’yı ve çok fazlı transformatörlerde 40 kVA’yı aşmayan,

- Boşta çıkış gerilimi ve beyan çıkış gerilimi, Millî Tesisat Yönetmeliklerine veya özel bir uygulamaya uygun olarak, 50 V a.a’yı aşan, ancak 500 V a.a.’yı veya 1000 V a.a’yı aşmayan.

• Güvenlikli ayırma transformatörleri için:

- Beyan çıkışı tek fazlı transformatörlerde 10 kVA’yı ve çok fazlı transformatörlerde 16 kVA’yı aşmayan,

- Boşta çıkış gerilimi ve beyan çıkış gerilimi, iletkenler arasında veya herhangi bir iletken ile koruma toprağı arasında, 50 V a.a’yı aşmayan.

Not 1 – Devreler arasında çift veya takviyeli yalıtımın tesisat kuralları veya cihaz özellikleri nedeniyle (örnek olarak; oyuncaklar, ziller, taşınabilir aletler, el lâmbaları) gerekli olduğu yerlerde, ayırma ve güvenlikli ayırma transformatörleri kullanılır.

b) Sabit veya taşınabilir, tek fazlı veya çok fazlı, hava soğutmalı (doğal veya cebrî), dağıtım şebekesinin bir bölümünü oluşturmayan ve aşağıdaki karakteristiklerde bağımsız veya bağlı ayırıcı transformatörler, oto transformatörler, değişken transformatörler veya reaktörler:

- Beyan besleme gerilimi 1000 V a.a.’yı aşmayan,

- Beyan besleme frekansı 500 Hz’i aşmayan,

IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde başkaca belirtilmedikçe aşağıdaki değerlerli sağlayan;

- Bağımsız ve bağlı transformatörlerin her ikisi için boşta çıkış gerilimi veya beyan çıkış gerilimi 15 kV a.a’yı aşmayan ve bağımsız transformatörler için beyan çıkış gerilimi 50 V a.a’dan küçük olmayan,

- Beyan çıkışları aşağıdaki değerleri aşmayan;

- Tek fazlı transformatörler için 1 kVA,

- Tek fazlı reaktörler için 2 kVAR,

- Çok fazlı transformatörler için 5 kVA,

- Çok fazlı reaktörler için 10 kVAR.

Not 2 – Devreler arasında çift veya takviyeli yalıtımın tesisat kuralları veya cihaz özellikleri nedeniyle gerekli olmadığı yerlerde, ayırıcı transformatörleri kullanılır.

Not 3 – Normal olarak, b) bendinde verilen tipteki transformatörlerin, donanımın işlevsel özelliklerinden dolayı besleme geriliminden farklı gerilimler sağlamak için donanım ile bağlı olması amaçlanır.

Elektrik çarpmasına karşı koruma, gövde gibi donanımın diğer aksamları tarafından sağlanabilir veya tamamlanabilir. Çıkış devrelerinin bölümleri giriş devresine veya koruma topraklamasına bağlanabilir.

c) Sabit veya taşınabilir, tek fazlı veya çok fazlı, hava soğutmalı (doğal veya cebrî), dağıtım şebekesinin bir bölümünü oluşturmayan ve aşağıdaki karakteristiklerde, bir veya daha fazla tip a) veya b) bendinde verilen tipteki transformatörü içeren bağımsız veya bağlı güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç kaynakları:

- Beyan besleme gerilimi 1000 V a.a.’yı aşmayan,

- Beyan besleme frekansı 500 Hz’i aşmayan,

- Dâhilî çalışma frekansları güç kaynakları için 500 Hz’i, anahtarlama modlu güç kaynakları için 100 MHz’i aşmayan,

IEC 61558-2’nin ilgili bölümünde başkaca belirtilmedikçe aşağıdaki değerleri sağlayan;

• Ayırma transformatörleri içeren güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç kaynakları için:

- Tek fazlı veya çok fazlı güç kaynakları veya anahtarlama modlu güç kaynakları beyan çıkışı 1 kVA’yı aşmayan,

- Boşta çıkış gerilimi ve beyan çıkış gerilimi; Millî Tesisat Yönetmeliklerine veya özel bir uygulamaya bağlı olarak, 50 V a.a’yı veya 120 V dalgacıksız d.a’yı aşan, ancak 500 V a.a.’yı veya 708 V dalgacıksız d.a’yı ya da 1000 V a.a’yı veya 1415 V dalgacıksız d.a’yı aşmayan.

• Güvenlikli ayırma transformatörleri içeren güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç kaynakları için:

- Tek fazlı veya çok fazlı güç kaynakları veya anahtarlama modlu güç kaynakları beyan çıkışı 1 kVA’yı aşmayan,

- Boşta çıkış gerilimi ve beyan çıkış gerilimi; iletkenler arasında veya herhangi bir iletken ile koruma toprağı arasında 50 V a.a’yı veya 120 V dalgacıksız d.a’yı aşmayan.

Not 4 – Devreler arasında çift veya takviyeli yalıtımın tesisat kuralları veya cihaz özellikleri nedeniyle (örnek olarak; oyuncaklar, ziller, taşınabilir aletler, el lâmbaları) gerekli olduğu yerlerde,

ayırma ve güvenlikli ayırma transformatörleri içeren güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç kaynakları kullanılır.

• Ayırıcı transformatörler, oto transformatörler ve değişken transformatörler içeren güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç kaynakları için:

- Tek fazlı veya çok fazlı güç kaynakları veya anahtarlama modlu güç kaynakları beyan çıkışı 1 kVA’yı aşmayan,

- Bağımsız ve bağlı transformatörlerin her ikisi için boşta çıkış gerilimi veya beyan çıkış gerilimi 15 kV a.a’yı aşmayan ve bağımsız transformatörler için beyan çıkış gerilimi 50 V a.a’dan küçük olmayan,

Not 5 – Devreler arasında çift veya takviyeli yalıtımın tesisat kuralları veya cihaz özellikleri nedeniyle gerekli olmadığı yerlerde, ayırıcı transformatörleri içeren güç kaynakları ve anahtarlama modlu güç kaynakları kullanılır.

d) EN 61558-1, beyan çıkışı 1000 VA’yı aşmayan tw işaretli transformatörlere de uygulanabilir. Burada tw sıcaklığı 140 oC (tw 140)’u aşmaz. Ancak, transformatörlerin tw olarak işaretlenmesi isteğe bağlıdır.

EN 61558-1; elektronik devreler ihtiva eden transformatörleri, güç kaynaklarını, anahtarlama modlu güç kaynaklarını ve reaktörleri de kapsar.

EN 61558-1, transformatör, güç kaynakları, anahtarlama modlu güç kaynakları ve reaktörlerin giriş ve çıkış bağlantı uçlarına veya prizlerine bağlanması amaçlanan harici devrelere veya bileşenlerine uygulanmaz.

Not 6 – Aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

- Araçlarda, gemilerde veya hava taşıtlarında kullanılması amaçlanan transformatörler için ilâve kurallar (uygulanabilir diğer standardlardan veya millî yönetmeliklerden, vb.) gerekebilir,

- Mahfazayı ve mahfazanın içerisindeki bileşenleri; mantarlar, haşaratlar, karıncalar, güneş ışımasına karşı koruyucu önlemler ve buzlanma da dikkate alınmalıdır,

- Transformatörün taşınması, depolanması ve çalışması için farklı şartlar da göz önünde bulundurulmalıdır,

- Tropikal bölgeler gibi özellik gösteren ortamlarda kullanılması amaçlanan transformatörler için başka uygun standardlar ve millî kurallara uygun olarak ilâve kurallar gerekebilir.

Not 7 – Transformatörlerin gelecekte teknolojik gelişimleri, frekansların üst sınırlarını artırmaya ihtiyaç duyabilir, bundan sonra; EN 61558-1 bir kılavuz doküman olarak kullanılabilir.