صدور گواهینامه محصولات حلال

در چارچوب گواهی‌سازی محصول حلال، خدمات در فرآیند گواهی‌سازی محصولات زیر ارائه می‌گردد:

• غذای حلال

• بسته‌بندی حلال

• مکان‌هایی که در آن غذاها و نوشیدنی‌های حلال آماده، نگهداری و سرو می‌شوند

• مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده‌های حلال

• لوازم آرایشی حلال

راهنمای غذای حلال

استاندارد «الزامات عمومی برای غذای حلال OIC/SMIIC 1:2019» قوانین کلی را مطابق با احکام اسلامی برای تمام مراحل زنجیره غذایی مانند خرید، آماده‌سازی، فرآوری، درجه‌بندی، تهیه، بسته‌بندی، برچسب‌گذاری، نشانه‌گذاری، کنترل، بارگیری-تخلیه، حمل‌ونقل، توزیع، ذخیره‌سازی و سرو غذا و فرآورده‌های غذایی حلال بیان می‌دارد. تمام قوانین موجود در این استاندارد عمومی بوده و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بدون توجه به اندازه و سطح توسعه، در تمامی سازمان‌های موجود در زنجیره غذایی قابل اجرا باشند.

این استاندارد همچنین شامل سازمان‌هایی می‌شود که در یک یا چند مرحله از زنجیره غذایی فعالیت دارند. اصول اجرایی این استاندارد در تمام سازمان‌ها تحت پوشش استاندارد گواهی‌سازی غذای حلال قرار دارد.

این راهنما به‌منظور اطلاع‌رسانی عمومی، با در نظر گرفتن الزامات استاندارد «OIC/SMIIC 1:2019 الزامات عمومی برای غذای حلال» تهیه شده است.

اصطلاحات و تعاریف

قوانین اسلامی: تمام قوانین الهی که از قرآن کریم و سنت پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) گرفته شده و بر مسلمانان واجب شده است.

غذای حلال: غذاها و نوشیدنی‌هایی که مطابق با قوانین اسلامی مجاز به مصرف هستند و با الزامات استاندارد «OIC/SMIIC 1:2019» مطابقت دارند.

برنامه‌های پیش‌نیاز (PRP): الزامات و فعالیت‌های پایه‌ای که برای تولید ایمن و قابل اطمینان غذا و محصولات نهایی مناسب برای مصرف انسانی، بارگیری-تخلیه و تأمین در محیط بهداشتی ضروری هستند.

روش‌های خوب تولید (GMP): اقدامات مربوط به بهداشت پرسنل و تأسیسات برای تولید، نگهداری و توزیع ایمن و سالم مواد غذایی.

روش‌های خوب بهداشتی (GHP): اقدامات پیشگیرانه‌ای که در تمام مراحل زنجیره غذایی برای تأمین غذاهای مناسب برای مصرف اتخاذ می‌شود.

ایمنی غذایی: مفهومی که نشان می‌دهد مصرف یا استفاده از یک غذا برای هدف مشخص آن، آسیبی به مصرف‌کننده نمی‌رساند.

زنجیره غذایی: تمام مراحل در تولید مواد غذایی از منشأ و ماده خام اولیه تا مصرف نهایی، از جمله فرآوری، تولید، بسته‌بندی، ذخیره‌سازی، حمل‌ونقل، توزیع و بازاریابی.

مواد افزودنی: تمامی موادی که طبیعی یا مصنوعی بوده و متفاوت از مواد اولیه اصلی هستند و در فرآیند تولید، فرآوری، بسته‌بندی یا ذخیره‌سازی غذا به کار می‌روند و برای بهبود ویژگی‌هایی مانند طعم، بو و ظاهر محصول غذایی استفاده می‌شوند.

زنجیره سرد: مجموعه فرآیندهایی از قبیل ذخیره‌سازی و توزیع با استفاده از سرما و انجماد که برای حفظ کیفیت اصیل مواد غذایی تا رسیدن به مصرف‌کننده نهایی ضروری هستند.

غذاهای تغییر ژنتیکی یافته (GMF): غذاها و نوشیدنی‌هایی که حاوی محصولات یا مشتقات حاصل از ارگانیسم‌های تغییر یافته ژنتیکی هستند.

ارگانیسم‌های تغییر یافته ژنتیکی: موجوداتی هستند که ژن‌هایی از گونه‌های دیگر به آن‌ها منتقل شده و ساختار DNA آن‌ها با استفاده از تکنیک‌های مهندسی ژنتیک تغییر یافته است.

جانوران آبزی: حیواناتی که در آب زندگی کرده و خارج از آب قادر به ادامه حیات نیستند.

دوزیستان (آمفیبی‌ها): حیواناتی که توان زندگی هم در خشکی و هم در آب را دارند.

محصولات / خدمات

استاندارد «الزامات عمومی برای غذای حلال OIC/SMIIC 1:2019» شامل محصولات و خدمات زیر می‌باشد:

• گوشت و فرآورده‌های گوشتی

• شیر و فرآورده‌های لبنی

• تخم‌مرغ و فرآورده‌های تخم‌مرغ

• غلات و محصولات غله‌ای

• چربی‌ها و روغن‌های مایع و جامد با منشأ گیاهی و حیوانی

• میوه‌ها و سبزیجات و فرآورده‌های آن‌ها

• شکر و شیرینی‌جات

• نوشیدنی‌ها (غیردارویی و غیرالکلی)

• عسل و فرآورده‌های جانبی عسل

• مکمل‌های غذایی

• غذاهای تغییر ژنتیکی یافته (GMF)

• مواد افزودنی غذایی

• آنزیم‌ها

• میکروارگانیسم‌ها

• مواد بسته‌بندی

• خدمات و تأسیسات غذایی

• ماهی و فرآورده‌های دریایی

• آب

 

1. قوانین

   1. منشأ غذا

      1. غذای با منشأ حیوانی

حیوانات حلال

موارد زیر به عنوان حیوانات حلال در نظر گرفته می‌شوند:

● حیوانات اهلی مانند گاو، بوفالو، گوسفند، بز، شتر، مرغ، غاز، اردک و بوقلمون
● حیوانات وحشی غیر درنده مانند آهو، غزال، بز کوهی و گاو وحشی
● پرندگان غیر درنده مانند کبوتر، گنجشک، بلدرچین، سار و شترمرغ

حیوانات حرام

موارد زیر حیوانات حرام محسوب می‌شوند:

● خوک، سگ و گونه‌های وابسته به آن‌ها
● حیواناتی که بدون ذکر نام خداوند (جل جلاله) ذبح شده‌اند
● حیواناتی که برخلاف قوانین اسلامی ذبح شده‌اند
● حیواناتی که به‌طور طبیعی مرده‌اند

● حیواناتی که دارای دندان‌های بلند و تیز یا شاخ پیشانی برای شکار یا دفاع از خود هستند مانند: خرس، فیل، میمون، گرگ، شیر، ببر، پلنگ، گربه، شغال، روباه، سنجاب، راسو، موش کور، و گورکن، تمساح آمریکایی و انواع تمساح

● پرندگان شکاری با پنجه‌های تیز مانند باز، شاهین، عقاب، کرکس، زاغ، کلاغ، قوش و جغد

● جوندگان، هزارپا، عقرب، مار، زنبور وحشی، موش صحرایی و سایر آفات و حیوانات سمی مشابه آن‌ها

● خزندگان و موجودات نفرت‌انگیز مانند مارمولک، حلزون، حشرات و مراحل لاروی آن‌ها و حیوانات مشابه

● حیواناتی مانند زنبور عسل و هدهد که کشتن آن‌ها در اسلام ممنوع است

● الاغ و قاطر

● حیوانات اهلی که به‌طور عمدی و مداوم با خوراک‌های حرام تغذیه می‌شوند

موادی که از حیوانات حرام به‌دست می‌آید، حلال نمی‌باشند.

حیوانات آبزی

گونه‌های ماهی دارای پولک، میگو و تخم‌های ماهی‌های پولک‌دار و محصولات جانبی آن‌ها حلال هستند. سایر حیوانات آبزی و محصولات فرعی آن‌ها نیز حلال می‌باشند.

تمام حیوانات سمی آبزی که برای سلامت انسان مضر هستند، حلال نیستند. در صورت حذف بخش‌های سمی و مضر، مصرف آن‌ها حلال خواهد بود.

دوزیستان (آمفیبی‌ها)

تمام حیوانات دوزیست حرام هستند.

1. 1. 1. غذاهای با منشأ گیاهی

به‌جز گیاهان سمی و مضر، تمام گیاهان و فرآورده‌های آن‌ها حلال هستند. در صورتی که بخش‌های سمی و مضر گیاهان سمی و مضر حذف شوند، مصرف آن‌ها حلال خواهد بود.

1. 1. 1. خون و سایر مواد با منشأ انسانی و حیوانی

هر نوع خون و فرآورده‌های آن حلال نمی‌باشند.

ادرار، جفت، مدفوع، استفراغ، چرک، منی و تخمک و هر نوع ماده نجسی که از منافذ بدن انسان یا حیوان خارج می‌شود، حلال نیستند. مصرف هر بخشی از بدن انسان نیز حلال نمی‌باشد.

1. 1. قوانین ذبح حیوانات

      1. شرایط لازم برای حیوان قابل ذبح

 

1. حیوانی که قرار است ذبح شود باید از جمله حیوانات حلال باشد.

2. برای حیوانی که قرار است ذبح شود، باید گواهی سلامت توسط نهاد مسئول خدمات دامپزشکی صادر گردد.

3. حیوان در زمان ذبح باید زنده باشد. فرآیند ذبح نباید موجب شکنجه یا آزار حیوان شود.

4. طبق رویه استاندارد دامپزشکی، فقط ذبح حیواناتی که با خوراک حلال تغذیه شده‌اند مجاز است.

5. اگر حیوان از مسافت دوری آمده باشد، باید قبل از ذبح به آن اجازه استراحت داده شود.

 

1. 1. 1.  قصاب

2. قصابی که ذبح را انجام می‌دهد باید یک مسلمان بالغ، دارای سلامت عقل و آگاه به تمام اصول و شرایط لازم برای ذبح حیوان باشد.

3. قصاب باید دارای گواهینامه ذبح حلال صادرشده از سوی مرجع ذی‌صلاح در زمینه بهداشت، نظافت، ضدعفونی و قوانین ذبح حلال باشد.

 

1. 1. 1.  ابزار و تجهیزات مورد استفاده در ذبح

2. خط ذبح، ابزار و تجهیزاتی که با غذا در تماس هستند باید تمیز بوده و تنها برای ذبح حلال مورد استفاده قرار گیرند.

3. چاقویی که برای بریدن سر حیوان استفاده می‌شود باید تیز بوده و از فولاد (فولاد ضد زنگ) ساخته شده باشد.

4. ابزار ذبح باید با لبه خود برش دهد، نه با وزن یا فشار.

5. استخوان، ناخن و دندان نباید به عنوان ابزار ذبح استفاده شوند.

 

1. 1. 1.  کشتارگاه‌ها

کشتارگاه‌ها باید منحصراً به حیوانات حلال و عملیات ذبح حلال اختصاص داشته باشند و الزامات تعیین‌شده در برنامه‌های پیش‌نیاز استانداردهای Codex CAC/RCP 1 اصول کلی بهداشت مواد غذایی، ISO 22000:2018 سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی و ISO/TS 22002 مجموعه استانداردهای برنامه‌های پیش‌نیاز ایمنی غذا را تأمین نمایند. شرایط فیزیکی کشتارگاه نیز باید با مقررات ملی منطبق باشد. موارد زیر باید فراهم گردد:

1. محیطی مناسب برای انجام معاینات بهداشتی در محل ذبح
2. ناحیه‌ای ویژه در ورودی که دارای سیستم زنجیره‌ای قرقره‌ای برقی یا دستی برای بلند کردن حیوان باشد
3. سیستم ریلی زنجیره‌ای خودکار، متحرک یا دستی به‌منظور تأمین پیوستگی جریان کار
4. سکوهای بارگیری و تخلیه ثابت یا متحرک که به‌طور ویژه برای گاو و گوسفند-بز طراحی شده‌اند و به پرسنل در پوست‌کنی حیوان و آماده‌سازی لاشه کمک کرده و کارایی و سهولت عملیات را افزایش می‌دهند
5. تجهیزات توزین
6. تجهیزات شست‌وشوی لاشه (آب تحت فشار، ترجیحاً خودکار)
7. ظروف دارای آب داغ برای شست‌وشو، ضدعفونی و استریل کردن ابزار آلوده (چاقو، قلاب و...)، وان‌های حاوی مایعات ضدعفونی‌کننده و روشویی مجهز به شیرهایی که با پا، زانو یا حسگر نوری (فوتوسل) عمل می‌کنند
8. آب تمیز و تحت فشار که به‌طور مداوم در دسترس باشد

تمام ضدعفونی‌کننده‌ها و مایعات آنتی‌سپتیک باید برای استفاده در بخش غذای حلال مناسب و مجاز باشند.

 

1. 1. 1.  بی‌هوشی

2. هر گونه بی‌هوشی و ضربه به سر (از دست دادن آگاهی) بر روی حیوانات باید ممنوع شود. با این حال، اگر استفاده از برق ضروری باشد و تنها گزینه موجود باشد (برای آرام کردن حیوان یا شکست دادن مقاومت آن)، میزان جریان برق و مدت زمان اعمال آن باید مطابق با الزامات استاندارد OIC/SMIIC 1:2019 الزامات عمومی برای غذای حلال باشد.

3. تمامی روش‌های بی‌هوشی و ضربه به سر (از دست دادن آگاهی) برای پرندگان باید ممنوع شود، اما اگر استفاده از برق ضروری باشد و تنها گزینه موجود باشد، شرایط زیر باید رعایت شود:

   1. در زمان بی‌هوش کردن پرنده، باید همچنان زنده و سالم باشد حتی در حین ذبح.

   2. مقدار جریان برق و مدت زمان استفاده از شوک الکتریکی باید در صورت لزوم مطابق با الزامات استاندارد OIC/SMIIC 1:2019 الزامات عمومی برای غذای حلال باشد.

   3. پرنده‌ای که قبل از ذبح بمیرد، مرده و حرام محسوب می‌شود.

   4. باید نشان داده شود که بی‌هوشی به‌صورت انسان‌دوستانه انجام شده است.

   5. بی‌هوشی نباید موجب کاهش مقدار خونریزی پس از ذبح شود.

1. 1. 1. فرآیندهای ذبح

         1. فرآیندهای ذبح حیوانات

ماده 3.2.1 به علاوه، قوانین زیر معتبر است:

کنترل‌های بهداشتی قبل از ذبح حیوان

همراه با کنترل قبل از ذبح، قوانین زیر معتبر است:

حیوانی که قرار است ذبح شود باید توسط دامپزشک متخصص مطابق با الزامات استاندارد OIC/SMIIC 1:2019 الزامات عمومی برای غذای حلال کنترل شود.

حیواناتی که یک سوم دوره بارداری خود را گذرانده‌اند نباید ذبح شوند.

تمیز کردن و شستشوی حیوان

حیواناتی که به ذبح فرستاده می‌شوند باید از آلودگی‌های خارجی، کثیفی در اصطبل‌ها یا شستشو به‌طور ویژه در مناطقی که باید از آن‌ها جلوگیری شود، تمیز شوند.

حیوانات باید از ادرار و گل‌ولای پاک شوند. در صورتی که حیوانات کثیف باشند باید در مناطق جداگانه تمیز شوند.

جلوگیری از اختلاط حیوانات مختلف

باید به‌ویژه دقت شود که حیوانات مختلف در حین جابجایی به اصطبل‌ها، شستشو و ارسال به کشتارگاه با هم مخلوط نشوند.

هدایت حیوان به محل ذبح

حیوان باید توسط پرسنل متخصص بدون آزار و اذیت، از طریق راهرو به محل ذبح هدایت شود.

در انتهای راهرویی که حیوان برای ذبح به آن هدایت می‌شود، باید یک پرده یا سیستم تقسیم متحرک وجود داشته باشد که مانع از دیدن حیوان‌های منتظر از سوی حیوانات ذبح شده قبلی شود.

فرآیند ذبح

حیوان باید پس از برداشتن یا چرخاندن به‌گونه‌ای که سرش به سمت قبله (مکه) باشد و به سمت چپ خوابانده شود، ذبح گردد.

در هنگام ذبح، قصاب باید با گفتن "بِسْمِ اللَّه" (بسم‌الله) و بدون ذکر نام‌های دیگر به غیر از نام خداوند، عمل ذبح را انجام دهد؛ در غیر این صورت ذبح حلال نخواهد بود. در هر ذبح بعدی برای حیوانات، نام خداوند باید مجدداً ذکر شود.

ذبح باید تنها یک بار برای هر حیوان انجام شود. استفاده از چاقوی اتوماتیک برای ذبح مجاز است، به شرطی که در حین ذبح چاقو کشیده نشود.

ذبح حلال باید از نقطه کمی پایین‌تر از حنجره (آدامس اپل) و برای حیوانات با گردن بلند از قسمت بالاتر شروع شود.

برای تسریع خونریزی و مرگ، باید در حین ذبح، لوله تنفسی (حلقوم)، مری (مری) و شریان‌های گردنی و شاهرگ (وداجین) بریده شوند. خونریزی باید به‌طور طبیعی انجام شود و تا تکمیل آن ادامه یابد. مدت زمان خونریزی باید به اندازه کافی طولانی باشد تا خونریزی کامل و مرگ حیوان به‌طور کامل رخ دهد.

کنترل پس از ذبح لاشه و احشاء

کنترل پس از ذبح باید توسط دامپزشک مجاز انجام شود. ارزیابی شرایط بهداشتی و سلامت لاشه یا قطعات آن باید مطابق با مقررات CAC/RCP 58 کد عمل بهداشتی برای گوشت انجام شود.

شستشو و مهر زنی لاشه

شستشو، خشک‌کردن، خنک‌سازی و انجماد باید با استفاده از تجهیزات و دستگاه‌های مناسب انجام شود. مهر زنی باید با جوهر حلال حاوی مواد مناسب برای استفاده در غذا انجام شود. دمای اتاق سرد نباید بیشتر از 4 درجه سانتیگراد باشد.

 

1. 1. 1. 1. فرآیند ذبح پرندگان

ماده 3.2.1 به علاوه، قوانین زیر معتبر است:

ورود و ارسال پرندگان به کشتارگاه

پرنده‌ای که به کشتارگاه آورده می‌شود باید در اسرع وقت به محل ذبح ارسال شود.

کنترل‌های بهداشتی قبل از ذبح پرنده

علاوه بر کنترل قبل از ذبح، قوانین زیر معتبر است:

پرنده‌ای که قرار است ذبح شود باید توسط دامپزشک مجاز مطابق با روش‌های کنترل ذکر شده در استاندارد OIC/SMIIC 1:2019 الزامات عمومی برای غذای حلال بررسی شود. پرندگان مرده، بیمار یا مشکوک به بیماری باید فوراً جدا شده یا به منطقه ایزوله منتقل شده و الزامات قانونی باید رعایت شود.

باید اطمینان حاصل شود که پرندگان مرده یا در حال مرگ وارد خط ذبح نشوند.

فرآیند ذبح

قصاب باید سر پرنده را با یک دست نگه دارد، به‌طور محکم پایین کشیده و با چاقوی تیز در دست دیگر، گردن آن را مطابق با قوانین اسلامی ذبح کند.

علاوه بر این، باید به قوانین دینی ذکر شده در ماده 3.2.6.1 نیز رعایت شود.

ذبح مکانیکی

ذبح مکانیکی در صورتی که سیستم فعال برای آن وجود داشته باشد، مجاز است. باید اطلاعات مربوط به انجام ذبح مکانیکی روی برچسب محصول ذکر شود.

اپراتور چاقوی مکانیکی باید یک مسلمان بالغ باشد.

قصاب باید قبل از استفاده از چاقوی مکانیکی، با گفتن "بِسْمِ اللَّه" بسم‌الله بگوید و از محل ذبح خارج نشود.

در صورت نیاز به خروج از محل ذبح، قصاب باید خط ذبح و چاقوی مکانیکی را متوقف کند. اگر سیستم مکانیکی دوباره توسط همان قصاب یا قصاب مسلمان دیگری روشن شود، باید با گفتن "بِسْمِ اللَّه" بسم‌الله گفته شود.

قصاب باید در طول فرآیند ذبح، نه تنها در شروع سیستم بلکه در هر مرحله، "بِسْمِ اللَّه" را تکرار کند. استفاده از دستگاه‌های ضبط صدا برای ذکر بسم‌الله مجاز نیست.

چاقوی استفاده‌شده باید تک لبه، تیز و از فولاد (فولاد ضد زنگ) باشد.

برای تسریع خونریزی و مرگ، باید در حین ذبح، لوله تنفسی (حلقوم)، مری (مری) و شریان‌های گردنی و شاهرگ (وداجین) بریده شوند.

باید قصابی وجود داشته باشد که اطمینان حاصل کند تمامی پرندگان به‌درستی ذبح شده‌اند و در صورت نیاز، آن‌ها را به‌صورت دستی ذبح کند.

سر باید به‌طور کامل از بدن جدا شود و در صورتی که این کار توسط چاقوی مکانیکی انجام شود، پرنده و سر آن حلال نیستند.

زمان خونریزی باید حداقل 180 ثانیه باشد.

ذبح پرندگان در کشتارگاه‌های خودکار

در صورت وجود سیستم فعال برای ذبح، ذبح دستی مجاز است. باید اطلاعات مربوط به انجام ذبح دستی روی برچسب محصول ذکر شود.

قصاب باید مسلمان بالغ باشد.

قبل از ذبح هر پرنده، قصاب باید با گفتن "بِسْمِ اللَّه" بسم‌الله بگوید.

چاقوی استفاده‌شده برای بریدن سر باید تک لبه، تیز و از فولاد (فولاد ضد زنگ) ساخته شده باشد. چاقو باید به‌صورت افقی حرکت کرده و با لبه‌اش برش دهد، نه با وزن خود.

برای تسریع خونریزی و مرگ، باید در حین ذبح، لوله تنفسی (حلقوم)، مری (مری) و شریان‌های گردنی و شاهرگ (وداجین) بریده شوند.

قصاب باید اطمینان حاصل کند که تمام پرندگان به‌درستی ذبح شده‌اند.

زمان خونریزی باید حداقل 180 ثانیه باشد.

کنده‌کاری پرندگان

برای سهولت کنده‌کاری پرندگان، باید لاشه‌ها تحت فرآیند حرارتی قرار گیرند. استفاده از آب گرم یا هوای گرم در فرآیند حرارتی پذیرفته می‌شود.

کنترل بهداشتی لاشه‌ها

علاوه بر کنترل‌های پس از ذبح، قوانین زیر باید رعایت شود:

هر لاشه پس از شستشو باید مورد کنترل قرار گیرد. کنترل‌ها باید مطابق با قوانین مربوط به کنترل گوشت در کشورهای عضو یا استانداردهای خدمات دامپزشکی انجام شود.

در صورتی که معاینه فیزیکی برای تشخیص کافی نباشد، نمونه مشکوک باید برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال شود. در این حین، لاشه باید در دمای مناسب نگهداری شود. تصمیم نهایی بر اساس نتایج آزمایشگاه گرفته می‌شود.

 

1. 1. 1. 1.  فرآیند ذبح سایر حیوانات

برای ماهی‌ها نیازی به ذبح نیست. باید در حالت زنده از آب بیرون آورده شوند و مرگ آن‌ها باید در خارج از آب رخ دهد.

حیوانات حلال که با گفتن "بِسْمِ اللَّه" ذبح شده و به‌طور صحیح کشته شده‌اند، به‌عنوان حیوانات حلال ذبح شده در نظر گرفته می‌شوند. حیوانات زنده‌ای که صید شده‌اند باید مطابق با قوانین اسلامی ذبح شوند. حیواناتی که توسط حیوانات شکارچی یا پرندگان شکارچی به‌طور مرده شکار شده‌اند، تا زمانی که هیچ بخشی از حیوان مرده توسط آن حیوانات شکارچی خورده نشود، حلال محسوب می‌شوند. در غیر این صورت، "حلال نیست" ارزیابی می‌شود.

 

1. 1. گوشت و فرآورده‌های گوشتی

2. لاشه‌های حیوانات حلال و گوشت‌هایی که به‌طور مناسب و مطابق با تولید حلال آماده شده‌اند، باید با قوانین قانونی مطابقت داشته باشند.

3. در فرآورده‌های گوشتی و گوشت، مواد افزودنی غذایی مانند نگهدارنده‌ها نباید حاوی اجزای غیر حلال باشند و همچنین نباید تحت هیچ فرآیند یا مواد کمکی که مخالف با قوانین اسلامی است، قرار گرفته باشند.

 

1. 1. شیر و فرآورده‌های لبنی

2. شیر و فرآورده‌های لبنی حاصل از حیوانات حلال حلال هستند.

3. مواد افزودنی غذایی مانند رنت و ژلاتین نباید از محصولات غیر حلال تولید شوند.

 

1. 1. تخم مرغ و فرآورده‌های تخم مرغی

2. تخم‌مرغ و فرآورده‌های تخم‌مرغی که از حیوانات حلال به دست آمده‌اند حلال هستند.

3. فرآورده‌های تخم‌مرغ نباید حاوی محتویات غیرحلال باشند.

4. تخم‌مرغ‌های به‌دست‌آمده از حیواناتی مانند ماهی که نیازی به ذبح ندارند، در صورتی که برای مصرف ایمن باشند، حلال هستند.

 

1. 1. غلات و فرآورده‌های غلات، روغن‌های جامد و مایع گیاهی و حیوانی، میوه‌ها و سبزیجات و فرآورده‌های آن‌ها، شکر و فرآورده‌های شیرینی

تمامی مواد غذایی باید از مواد اولیه حلال و با استفاده از فرآیندهای حلال تولید شوند.

1. 1. نوشیدنی‌ها

2. تمام انواع آب و نوشیدنی‌های غیر الکلی به جز نوشیدنی‌های سمی، مست‌کننده یا مضر حلال هستند.

3. هر نوع محصول یا نوشیدنی که حاوی الکل باشد، حتی اگر برای پخت و پز یا به عنوان مواد پرکننده شیرینی استفاده شود، بر اساس قوانین اسلامی ممنوع است.

4. مواد افزودنی غذایی مانند رنگ‌دهنده‌ها و نگهدارنده‌ها که در نوشیدنی‌ها استفاده می‌شوند نباید از موادی ساخته شده باشند که برای استفاده در غذا مناسب نبوده و حلال نباشند.

 

1. 1. عسل و فرآورده‌های جانبی آن

2. محصولات زنبور عسل که از عصاره‌های گیاهی جمع‌آوری کرده و ترشح می‌کنند و برای سلامت انسان مضر نیستند (عسل، گرده گل، ژل رویال) حلال هستند.

3. قطعات زنبور عسل و سایر قطعاتی که از عسل خارج می‌شوند و قابل جلوگیری نیستند، به‌عنوان حلال محسوب می‌شوند.

 

1. 1. مکمل‌های غذایی

مکمل‌های غذایی باید از منابع حلال مانند گیاهان و حیوانات تولید شده باشند و نباید حاوی اجزای غیر حلال باشند.

1. 1. مواد غذایی دستکاری شده ژنتیکی (GDG)

مواد غذایی دستکاری شده ژنتیکی (GDO) یا محصولات حاوی GDO نباید با استفاده از مواد ژنتیکی غیرحلال تولید شوند.

مواد غذایی دستکاری شده ژنتیکی که از طریق انتقال ژن از یک گونه زنده به گیاه، حیوان یا منابع میکروبی با استفاده از تکنیک‌های تغییر ساختار ژنتیکی و تغییرات در DNA غذا به‌دست آمده‌اند، در تولید غذای حلال استفاده می‌شوند.

 

1. 1. مواد افزودنی غذایی

مواد افزودنی غذایی نیز به‌عنوان غذا در نظر گرفته می‌شوند. مواد افزودنی غذایی که از محتوای غیرحلال ساخته شده‌اند حلال نیستند.

آنزیم‌ها: آنزیم‌هایی که به‌عنوان مواد اولیه، مواد کمکی در فرآیند یا محصولات نهایی استفاده می‌شوند باید از منابع حلال به‌دست آمده و در اطلاعات برچسب ذکر شوند.

میکروارگانیسم‌ها: میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها و مخمرها که برای سلامت انسان سمی و/یا مضر نیستند (آن‌هایی که برای انسان‌ها پاتولوژیک و یا توکسیکوژنیک نیستند) حلال هستند. میکروارگانیسم‌های مورد استفاده در تولید غذا یا فرآورده‌های غذایی باید با استفاده از محیط‌های کشت حلال تولید شده باشند. برای استخراج مخمر یا سایر محصولات حاصل از آن‌ها نباید از مخمرهای آبجو استفاده شود.

علاوه بر این، باید الزامات استاندارد OIC/SMIIC 24:2020 الزامات عمومی برای مواد افزودنی غذایی و دیگر مواد شیمیایی اضافه‌شده به غذای حلال رعایت شود و مواد افزودنی تعریف‌شده در این استاندارد به‌عنوان حلال در نظر گرفته می‌شوند.

 

1. 1. مواد بسته‌بندی

2. مواد بسته‌بندی نباید از هر گونه ماده غیرحلال ساخته شده باشند.

3. مواد بسته‌بندی باید با استفاده از تجهیزات که از آلودگی با مواد غیرحلال جلوگیری می‌کنند، تهیه، پردازش یا تولید شوند.

4. در حین آماده‌سازی، پردازش، ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل؛ باید از سایر مواد غذایی که شرایط مذکور در بند الف) یا ب) را رعایت نمی‌کنند یا سایر مواد غیرحلال، به‌طور فیزیکی جدا شوند.

5. مواد بسته‌بندی نباید حاوی مواد مضر برای سلامت انسان باشند.

 

1. 1.  خدمات و تأسیسات غذایی

تمامی خدمات و تأسیسات غذایی در صورتی که شرایط زیر را رعایت کنند، حلال هستند:

• فقط در ارتباط با محصولات، گروه‌های محصولات و مواد که شرایط ذکر شده در ماده 3 را رعایت می‌کنند،

• تجهیزات و وسایلی که در هنگام سرو و فروش محصولات استفاده می‌شوند، در صورتی که کاملاً جدا باشند و فقط برای غذای حلال استفاده شوند،

• هیچ‌گاه اجازه داده نمی‌شود که غذاها همراه با نوشیدنی‌های الکلی سرو شوند.

اگر در یک تأسیسات به‌طور معمول تولید غیرحلال انجام می‌شود، اما تصمیم به انتقال به تولید حلال گرفته شده باشد، قبل از شروع تولید حلال باید طبق قوانین اسلامی فرآیند تمیزکاری انجام شود. نباید اجازه داده شود که تولید ابتدا از تولید غیرحلال آغاز شده و سپس دوباره به تولید حلال تبدیل شود.

 

1. فرآوری غذا

تمامی غذاهای فرآوری شده در صورتی که شرایط زیر را رعایت کنند، حلال هستند:

• محصولات یا اجزای آن‌ها هیچ‌گونه عنصر غیرحلال طبق قوانین اسلامی ندارند،

• محصولات هیچ‌گونه ماده‌ای به مقدار غیرمجاز طبق قوانین اسلامی ندارند،

• محصولات و اجزا آن‌ها معتبر و قابل اعتماد هستند،

• با استفاده از تجهیزات و وسایلی که آلوده به مواد غیرحلال نیستند، آماده، فرآوری یا تولید شده‌اند.

در حین آماده‌سازی، پردازش، ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل؛ باید از سایر غذاهایی که شرایط ذکر شده در بندهای الف)، ب)، ج) و د) را رعایت نمی‌کنند یا سایر مواد غیرحلال طبق قوانین اسلامی، به‌طور فیزیکی جدا شوند.

 

1.   دستگاه‌ها، تجهیزات و خطوط تولید 

1. دستگاه‌ها، تجهیزات و خطوط تولید مورد استفاده در فرآوری غذای حلال نباید از مواد غیرحلال طبق قوانین اسلامی ساخته شده باشند یا حاوی آن‌ها باشند و باید تنها برای تولید غذای حلال استفاده شوند.

2. در صورتی که یک خط تولید آلوده به محصول غیرحلال به خط تولید حلال تبدیل شود، باید طبق قوانین بهداشتی و ضدعفونی شسته و تمیز شود. پس از تبدیل، خط تولید باید فقط برای تولید غذای حلال استفاده شود. نباید اجازه داده شود که خط تولید ابتدا برای تولید غیرحلال و سپس دوباره به خط تولید حلال تبدیل شود.

3. روغن‌هایی که در نگهداری دستگاه‌ها و ماشین‌آلات در تماس با غذا استفاده می‌شوند، باید روغن‌های مناسب برای مصرف غذایی باشند و نباید حاوی اجزای غیرحلال باشند.

4. کالیبراسیون دستگاه‌های اندازه‌گیری و آزمایش‌هایی که در فرآیندهایی که کیفیت یا سلامت محصول را تحت تأثیر قرار می‌دهند، استفاده می‌شوند، باید انجام شود.

 

1. نگهداری، نمایش، سرویس‌دهی و حمل‌ونقل

1. غذاهای نگهداری شده، نمایش داده شده، فروخته شده یا سرو شده و همچنین تمام غذاهای حلال از جمله در فرآیند حمل‌ونقل باید به‌عنوان حلال طبقه‌بندی و برچسب‌گذاری شوند و باید در هر مرحله از فرآیند از اختلاط و آلودگی با مواد غیرحلال جلوگیری کرده و جدا نگهداری شوند.

2. حمل‌ونقل باید مطابق با ساختار غذا باشد. وسایل نقلیه حمل‌ونقل باید قوانین بهداشتی و ضدعفونی را رعایت کنند.

 

1. بهداشت، ضدعفونی و ایمنی غذایی

1. بهداشت، ضدعفونی و ایمنی غذایی از پیش‌نیازهای آماده‌سازی غذای حلال هستند.

2. آماده‌سازی، فرآوری، بسته‌بندی، حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی غذاهای حلال باید مطابق با اصول بهداشتی عمومی غذا در کدکس CAC/RCP1 و سایر کدکس‌ها و استانداردهای بین‌المللی مرتبط انجام شود.

3. مواد شیمیایی و مواد استفاده‌شده برای بهداشت و ضدعفونی باید برای استفاده در بخش غذای حلال مناسب باشند.

4. تمامی اقدامات مربوط به ایمنی غذایی باید مطابق با استانداردهای بخش غذای حلال انجام شوند.

 

1. اعتبارسنجی و تایید

روش‌های اعتبارسنجی و تایید

آزمایش‌ها و بررسی‌هایی که برای ارزیابی منابع و محتوای غیرحلال انجام می‌شوند باید مطابق با روش‌های آزمایش و بررسی معتبر و تایید شده که در سطح ملی و بین‌المللی شناخته شده‌اند، انجام شوند. در اینجا، آزمایشگاه مربوطه باید شرایط ذکر شده در استاندارد OIC / SMIIC 35: 2020 ارزیابی تطابق - الزامات عمومی برای صلاحیت آزمایشگاه‌های انجام‌دهنده آزمون‌های حلال را داشته باشد.

1.    تعریف و قابلیت ردیابی

1. در مکان‌های مربوطه، غذای حلال باید در تمام مراحل تولید با وسایل مناسب تعریف شود. ویژگی‌های غذای حلال باید مطابق با قوانین نظارت و اندازه‌گیری تعریف شود.

2. در صورتی که ردیابی لازم باشد، محصول باید کنترل شده و هویت منحصر به فرد آن ثبت شود.

3. استاندارد ISO 22000:2018 سیستم مدیریت ایمنی غذایی، استاندارد ISO 22005 ردیابی در زنجیره تولید و غذای دام - اصول طراحی سیستم و ویژگی‌های کلی آن یا اصول ردیابی غذای حلال در Codex CAC/RCP 1 اصول عمومی بهداشت غذایی، اصول طراحی و اجرای ردیابی غذای حلال را ارائه داده و قوانین اصلی را مشخص می‌کند. این استانداردها می‌توانند در هر مرحله از زنجیره غذایی در سازمان‌هایی که مشغول به کار هستند، اعمال شوند.

 

1.  عرضه به بازار

1. غذاهای نگهداری شده، نمایش داده شده، فروخته شده یا سرو شده و همچنین تمام غذاهای حلال باید به‌عنوان حلال طبقه‌بندی و برچسب‌گذاری شوند.

2. در هر مرحله از فرآیند باید از اختلاط و آلودگی با مواد غیرحلال جلوگیری شده و جدا نگهداری شوند.

 

1.  بسته‌بندی و برچسب‌گذاری

بسته‌بندی

1. غذاهای حلال باید با مواد بسته‌بندی حلال و به‌صورت مناسب بسته‌بندی شوند.
2. فرآیند بسته‌بندی باید به‌طور تمیز و بهداشتی انجام شود؛ در محیطی سالم و با دمای مناسب که قابلیت حفظ اطمینان و کیفیت محصول را داشته باشد.
3. کَرکَس‌ها باید با بسته‌بندی‌های تمیز، جدید، محکم و بدون بو که هیچ‌گونه تأثیر منفی بر کیفیت و اطمینان گوشت نداشته باشد، به‌طور مناسب بسته‌بندی شوند.

برچسب گذاری

علاوه بر قوانین ذکر شده در ISO 22000 یا Codex CAC/RCP 1 و CODEX STAN 1، اطلاعات زیر باید به صورت خوانا و غیرقابل پاک شدن روی بسته بندی یا به وسیله برچسبی که این اطلاعات را شامل می‌شود، درج شود:

• نام محصول

• ترکیبات

• تاریخ مصرف

• وزن خالص (کیلوگرم، گرم) (سیستم SI)

• نام یا آدرس شرکت، واردکننده و/یا توزیع‌کننده و نام تجاری

• کد شماره‌ای که شامل شماره تولید و شماره دسته بندی برای ردیابی باشد

• کشور مبدا

• دستورالعمل استفاده، در صورت لزوم

• در صورتی که محصول حاوی چربی‌های حیوانی، رنین، ژلاتین، محصولات گوشتی یا عصاره‌های حیوانی باشد، باید این موارد در برچسب محصول ذکر شود.

• اگر محصول حاوی مواد دستکاری شده ژنتیکی (GMO) باشد، باید این موضوع به وضوح بیان شود.

• در صورت استفاده از علامت حلال، شماره مجوز و گواهی باید بر روی محصول قرار گیرد.

• ساختار محصول (خشک، تازه، منجمد، دودی و غیره)

• هر نوع ماهی پولک‌دار، میگو و تخم ماهی پولک‌دار و محصولات آن‌ها باید به صورت مناسب با عنوان "ماهی پولک‌دار" برچسب‌گذاری شوند. سایر موجودات دریایی و محصولات آن‌ها باید به صورت مناسب تحت عنوان "ماهی بدون پولک و دیگران" برچسب‌گذاری شوند.

برای محصولات گوشتی، علاوه بر قوانینی که در ISO 22000 و Codex CAC/RCP 1 ذکر شده، برچسب یا علامت‌گذاری باید شامل اطلاعات زیر باشد:

• تاریخ کشتار

• تاریخ فرآوری

• شماره گزارش/گواهی بهداشتی دامپزشکی که اطلاعات مربوطه را در مورد لاشه نشان می‌دهد

• مهر باید غیرقابل تغییر باشد و جوهر استفاده شده برای مهر باید دائمی و مناسب برای استفاده در مواد غذایی باشد.

• هر لاشه خاص (یخچالی یا منجمد) باید با مهر رسمی سازمان مربوطه و تایید یک شخص معتبر که نظارت بر کشتار تحت مسئولیت مرجع ذیصلاح را نشان می‌دهد، مهر شود.

• در صورت استفاده از علامت حلال، شماره مجوز و گواهی باید بر روی محصول قرار گیرد.

قوانین قانونی

محصول باید علاوه بر قوانین ذکر شده در استاندارد “OIC/SMIIC 1:2019 General Requirements for Halal Food”، با قوانین مربوطه دیگری که در کشور در حال اجرا است، مطابقت داشته باشد.

راهنمای بسته بندی حلال

براساس ماده 4.15 استاندارد “OIC/SMIIC 1:2019 General Requirements for Halal Food”، قوانینی برای مواد و مصالحی که با غذاهای حلال در تماس هستند (شامل بسته بندی‌های حلال غذا) ارائه می‌دهد.

قوانین موجود در استاندارد “OIC/SMIIC 1:2019 General Requirements for Halal Food” برای تعیین شرایط خاص مواد بسته‌بندی حلال غذا و مواد بسته‌بندی کمک می‌کند و به ارزیابی تاثیر و کارآمدی اجرای استانداردهای TS OIC/SMIIC 1 کمک می‌کند.

این راهنما برای اطلاع رسانی عمومی تهیه شده است و براساس استانداردهای "TS 13719 برای مواد و مصالح در تماس با غذاهای حلال" و "TS 13572 برای بسته‌بندی غذاهای حلال" نوشته شده است.

اصطلاحات و تعاریف

• مواد و مصالح در تماس با غذاهای حلال: مواد پلاستیکی، شیشه‌ای، فلزی، کاغذی یا چوبی که در مراحل تولید، سرو و دستکاری مواد غذایی حلال به طور مستقیم با آنها در تماس هستند (به غیر از بسته‌بندی‌های حلال غذا طبق تعریف در TS 13572).

• مواد چند لایه - چند ماده: مواد ساخته شده از دو یا چند لایه مختلف که حداقل یک لایه آن پلاستیکی باشد.